شتاب مهاجرت کسب‌وکار، فناوری و آینده از ایران
عضو اتاق بازرگانی تهران و فعال صنعت آی‌سی‌تی معتقد است که به دلیل مشکلات موجود در کشور، از جمله تحریم‌های و محدودیت‌ها، بسیاری از فعالان کسب و کارهای نوپا و دانش‌بنیان به رویدادهای بین‌المللی و نمایشگاه‌های خارجی «به چشم زمینه‌ای برای ارائه محصول خود به جهان و سکویی برای مهاجرت می‌نگرند.»
به گزارش روابط عمومی اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان نرم افزار، نسیم توکل، کارآفرین و فعال صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات در یادداشت اختصاصی که در اختیار پایگاه خبری فدراسیون فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران قرار داده‌است، می‌نویسد: « مهاجرت نخبگان صرفاً به کوچ یک فرد و ترک جغرافیای خود مربوط نیست بلکه دانش، محصول، بهره‌وری و اراده هم از ایران سفر می‌کند و جای خود را به روابط ناسالم، رانت و… می‌دهد.»
در ادامه متن کامل یادداشت نسیم توکل، کارآفرین و فعال صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات را مطالعه می‌کنید.
نخبگان با خود دانش و محصول می‌برند
چندی پیش به عنوان یکی از بیست استارت‌آپ ایرانی در نمایشگاه فناوری دوبی (جیتکس ۲۰۲۰) حضور یافتیم. در آن زمان فضای توییتر فارسی پر از ارائه دیدگاه‌ها نیست به عقب بودن استارت‌آپ های ایرانی نسبت به دیگر شرکت کنندگان بود و اینکه تا چه اندازه می‌توانستیم در زمینه‌های مختلف پیشرفت کنیم.
جیتکس مکانی برای عرضه فردا
همچنین سطحی از فناوری که استارت‌آپ های بین‌المللی قابلیت دسترسی و به دست آوردن آن را پیدا کرده‌اند، موضوع چالشی دیگری در میان بحث‌های کاربران بود.
با این همه، به نظر من بر خلاف فضای قالب موجود در میان فعالان حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات ایران که بیشتر به دنبال ایجاد بسترهای چند وجهی عمدتاً با هدف فروش و ارتقاء درآمد سازمان و تسهیل تبادل کالا و پول میان تولید کننده، سیستم توزیع و مصرف کننده هستند، نمایشگاه فناوری دوبی بیشتر فضایی برای دستیابی به فناوری‌های لبه تیغ آینده و جست‌وجو راهکاری برای آسان‌تر کردن زندگی بود. بسیاری از استارت‌آپ های ایرانی پذیرفته شده هم با چنین دیدگاهی به این نمایشگاه آمده بودند.
با این همه، نکته مهم دیگری که وجود داشت در آن زمان مخاطبان زیست بوم فناوری ایران بر این باور بودند که بسیاری از استارت‌آپ های ایرانی به واسطه وجود تحریم‌های اقتصادی و بسته بودن فضای تبادل و تعامل با جهان، نبود سرمایه گذار به واسطه نبود تقاضا برای فناوری‌های آینده در بازار ایران و هدر رفت دانش و زمان صرفاً به نمایشگاه جیتکس و دیگر رویدادهای بین‌المللی به چشم زمینه‌ای برای ارائه محصول خود به جهان و سکویی برای مهاجرت می‌نگرند.
خطر بزرگ مهاجرت نخبگان
برای درک بهتر فضای موجود بد نیست با دید تحقیق بررسی کنیم که در سال‌های اخیر چند شرکت و فرد حقیقی با ویزاهای استارت‌آپی و یا صاحب کسب‌وکار به کشورهای منطقه اسکاندیناوی، کانادا و استرالیا مهاجرت کرده‌اند. در واقع، یکی از سریع‌ترین و مطمئن‌ترین راه‌های مهاجرت از ایران ویزاهای استارت‌آپی است. این ویزاها به همان میزان فرآیند کاری سختی دارند و یکی از نیازمندی‌های اساسی آن وجود یک کسب‌وکار فعال و داشتن سطحی از فناوری در محصول یا ایده کار است.
بنابراین هر ایرانی با دریافت این ویزا و مهاجرت یک تجارت واقعی، محصول و فناوری آینده دار را با خود خواهد برد. بسیاری از استارت‌آپ های لبه تیغ ایران که هر هفته در جایی ارائه دارند و چندان توجهی هم به آنان صورت نمی‌گیرد، آینده کسب‌وکار خود را در این مملکت در خطر می‌بینند و اجرای آن را فاقد کارکرد می‌دانند. بیشتر به این بابت که ایران امروز برنامه و قصدی برای داشتن محصول فناوری بالا (هایتک) ندارد و بازاری برای آن در داخل موجود نیست.
بسیاری از محصولات با فناوری روز دنیا که در دوران امروزی با سر و صدای فراوان تولید و عرضه می‌شوند، به عنوان فناوری آینده مطرح هستند اما متأسفانه در ایران برنامه، هدف و چشم‌اندازی برای آن وجود ندارد. ما در نمایشگاه فناوری داخلی یا دورهمی‌های استارت‌آپی می‌بینیم که عرصه برای دانشجویان مستعد و نخبه کشور به منظور ارائه محصول فناورانه بسیار باز است و ایده‌های ناب و بسیار نوآورانه هم وجود دارد که به شکل فزاینده و بسیار نگران کننده‌ای سر از اروپا و ایالات متحده در می‌آورد.
این افسوس بزرگ را هم باید در کنار لیست بلند بالای دیگر تأسف‌ها قرار دهیم. مهاجرت نخبگان صرفاً به کوچ یک فرد و ترک جغرافیای خود مربوط نیست بلکه دانش، محصول، بهره‌وری و اراده هم از ایران سفر می‌کند و جای خود را به روابط ناسالم، رانت و… می‌دهد.
